ΑΘΛΟΠΑΙΔΙΕΣ ΚΑΙ ΧΟΡΟΣ

 

 

ΟΙ  ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ  ΑΓΩΝΕΣ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ  ΣΗΜΕΡΟΝ

 

 

 

ΑΘΛΟΠΑΙΔΙΕΣ  ΚΑΙ   ΧΟΡΟΣ

 

           

 

Οι Ελληνικοί Χοροί

 

            Ο άνθρωπος πριν ομιλήσει εχόρευε για να εκφράσει με ρυθμικές κινήσεις και χειρονομίες τον θαυμασμό, την λύπη , την χαρά και την λατρεία του προς το θείο. Επομένως είναι η αρχαιοτάτη εκδήλωση των συναισθημάτων του ανθρώπου. Συν τω χρόνω συστηματοποιήθηκε για να γίνει τελετουργικός, μαγικός ή θρησκευτικός.  Ο ρυθμός του ετηρείτο δια της κρούσεως των χειρών ή κρουστών(τυμπάνων) και πνευστών οργάνων(αυλών ,συρίγγων) , με το  πέρασμα του χρόνου αυτός συνδέθηκε με την μουσική και την ποίηση. Η Μινωική Κρήτη και η Μυκηναική Ελλάδα ανέπτυξαν ιδιαιτέρως την χορευτική τέχνη η οποία συνεχίσθηκε στην κλασσική και  ως την παρούσα εποχή. Η τέχνη του χορού περιλαμβάνει διάφορα είδη χορού, όπως λ.χ πολεμικούς,  διασκεδαστικούς,   θρησκευτικούς κ.ο.κ. Χορός καλείται και η ομάδα των ηθοποιών στην αρχαία Ελληνική τραγωδία , χωρισμένη σε δύο τμήματα , που εκινείτο στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου και εκπροσωπούσε την κοινή γνώμη , τραγουδώντας και χορεύοντας τα αισθήματα των ακροατών.

Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα επιδίδοντο  ιδιαιτέρως στον χορό και στην ρυθμική και διεξήγαγαν και χορευτικούς αγώνες.

Ο Ελληνικός  παραδοσιακός χορός  δεν προέρχεται απο σκοτεινά σπήλαια ούτε απο πρωτόγονα ένστικτα αλλά κατάγεται  απο ένα φωτεινό επαναστατικό  κόσμο και είναι απομεινάρι ενός λαμπρού πολιτισμού του παρελθόντος και της Νεοελληνικής Επανάστασης. Είναι τέλος ένα στοιχείο του Ελληνικού Πολιτισμού μας ο οποίος  έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και στο Βυζάντιο και στην Τουρκοκρατία ως σήμερα.

Ο σύγχρονος μονοδιάστατος άνθρωπος διακατέχεται απο σχετική απαισιοδοξία που του προκαλούν οι δομές της καταπίεσης,  της βιομηχανικής και της αστικής κοινωνίας και   επιθυμεί ν’ αλλάξει αυτή την κοινωνία,  να ενδυναμώσει την κριτική, να αναπτύξει νέες σχέσεις πιό ανθρώπινες, να ενδυναμώσει τον έρωτα και την φιλία και να γεφυρώσει το παρόν και το μέλλον με το παρελθόν.  Ο χορός εντάσσετεται στην τάση αυτή της απελευθερώσεως και συνάμα του αυτοσαρκασμού και   υπέρβασης του  απο  το παρόν . Ο κομφορμισμός των υστεροκαπιταλιστικών συστημάτων του αυτοματισμού και της μηχανιστικής ζωήςσημαίνει το τέλος της ουτοπίας, του αυθορμητισμού και του πολιτισμού. Δημιουργήσαμε μιά κοινωνία χωρίς αντίφαση και αντιπολίτευση , με ενιαιποιημένες γνώμες και συμπεριφορά που κατευθύνονται απο την  τεχνική την επιστήμη , την οργάνωση  και την γραφειοκρατία , οι οποίες κάθε αντίθετη άποψη την θεωρούν τρομοκρατία.  Σ’ αυτές τις κοινωνίες ακόμη και ο παραδοσιακός χόρός θεωρείται σαν αμφισβήτηση της καθεστηκίας τάξεως και του “πολιτιστικώς ορθού” μοντέλου ζωής.  Η φρίκη που μας δημιουργεί η σύγχρονη εποχή δεν πρέπει να είναι το τελικό στάδιο της ιστορίας , ούτε η διασπαση , ο ευτελισμός, η καταπίεση  και η απομόνωση  του ανθρώπου  αλλά η αισιοδοξία  για μιά νέα εποχή με λιγότερη ιδεολογία  και καταπίεση , ένας ανθρώπινος κόσμος  η άρση της απομόνωσης και διάσπασης του ανθρώπου ως συνολικό έργο μέσαστην κοινωνία. Σε μιά τέτοια κοινωνία η εμμονή στον παραδοσιακό χορό σημαίνει ότι δεν πρόκειται να δεχθούμε την πλήρη υποταγή του ατόμου στο γενικό και  της ατομικότητος στην παγκοσμιοποιημένη(πολτοποιημένη) συνείδηση. Ο Ελληνικός χροός πέρα απο την εμπορευματοποίηση της εποχής μας και του ευτελισμού με τα φολκλρόρ μπορεί να θεωρηθεί ως έκφραση απελευθέρωσης απο τα πάμπολλά δεσμά της εποχής μας και σαν έκφραση της  δημοκρατικής μας κοινωνίας.  Απο την άποψη αυτή αποτελεί σημείον αντίστασης  στις μοντέρνες μορφές της εθνικής, πολιτιστικής και κοινωνικής αλλοτρίωσης , μιά ένδειξη αυθορμητισμού του λαού μας η οποία έχει επιβιώσει μέσα στον εαυτόν του.  Ο Ελληνικός χορός αντέχει στην σημερινή ασχήμια  του λόγου της μουσικής και της κίνησης της πολυπολιτισμικής κοινωνίας  μας η οποία κυριαρχείται απο τα ξένα και ξενότροπα τηλεοπτικά προγράμματα του CNN και των ημετέρων ξενολάγνων καναλιών. Θα κλείσω το κεφαλαιο τούτο με απόσπασμα δημοτικού τραγουδιού  που λέγει

“Την ξενιτιά, την αρφανιά, την

πίκρα, την αγάπη,

τα τέσσερα τα ζύγισαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα”

 

 

 

 

 

Γιατί εχόρευαν  οι Έλληνες;

 

Ο άνθρωπος πριν ομιλήσει εχόρευε για να εκφράσει με ρυθμικές κινήσεις και χειρονομίες τον θαυμασμό, την λύπη , την χαρά και την λατρεία του προς το θείο. Επομένως είναι η αρχαιοτάτη εκδήλωση των συναισθημάτων του ανθρώπου. Συν τω χρόνω συστηματοποιήθηκε για να γίνει τελετουργικός, μαγικός ή θρησκευτικός.  Ο ρυθμός του ετηρείτο δια της κρούσεως των χειρών ή κρουστών(τυμπάνων) και πνευστών οργάνων(αυλών ,συρίγγων) , με το  πέρασμα του χρόνου αυτός συνδέθηκε με την μουσική και την ποίηση. Η Μινωική Κρήτη και η Μυκηναική Ελλάδα ανέπτυξαν ιδιαιτέρως την χορευτική τέχνη η οποία συνεχίσθηκε στην κλασσική και  ως την παρούσα εποχή. Η τέχνη του χορού περιλαμβάνει διάφορα είδη χορού, όπως λ.χ πολεμικούς,  διασκεδαστικούς,   θρησκευτικούς κ.ο.κ. Χορός καλείται και η ομάδα των ηθοποιών στην αρχαία Ελληνική τραγωδία , χωρισμένη σε δύο τμήματα , που εκινείτο στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου και εκπροσωπούσε την κοινή γνώμη , τραγουδώντας και χορεύοντας τα αισθήματα των ακροατών.

Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα επιδίδοντο  ιδιαιτέρως στον χορό και στην ρυθμική και διεξήγαγαν και χορευτικούς αγώνες.

Ο Ελληνικός  παραδοσιακός χορός  δεν προέρχεται απο σκοτεινά σπήλαια ούτε απο πρωτόγονα ένστικτα αλλά κατάγεται  απο ένα φωτεινό επαναστατικό  κόσμο και είναι απομεινάρι ενός λαμπρού πολιτισμού του παρελθόντος και της Νεοελληνικής Επανάστασης. Είναι τέλος ένα στοιχείο του Ελληνικού Πολιτισμού μας ο οποίος  έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και στο Βυζάντιο και στην Τουρκοκρατία ως σήμερα.

Ο σύγχρονος μονοδιάστατος άνθρωπος διακατέχεται απο σχετική απαισιοδοξία που του προκαλούν οι δομές της καταπίεσης,  της βιομηχανικής και της αστικής κοινωνίας και   επιθυμεί ν’ αλλάξει αυτή την κοινωνία,  να ενδυναμώσει την κριτική, να αναπτύξει νέες σχέσεις πιό ανθρώπινες, να ενδυναμώσει τον έρωτα και την φιλία και να γεφυρώσει το παρόν και το μέλλον με το παρελθόν.  Ο χορός εντάσσεται στην τάση αυτή της απελευθερώσεως και συνάμα του αυτοσαρκασμού και   υπέρβασης του  απο  το παρόν . Ο κομφορμισμός των υστεροκαπιταλιστικών συστημάτων του αυτοματισμού και της μηχανιστικής ζωής σημαίνει το τέλος της ουτοπίας, του αυθορμητισμού και του πολιτισμού. Δημιουργήσαμε μιά κοινωνία χωρίς αντίφαση και αντιπολίτευση , με ενιαιοποιημένες γνώμες και συμπεριφορά που κατευθύνονται απο την  τεχνική την επιστήμη , την οργάνωση  και την γραφειοκρατία , οι οποίες κάθε αντίθετη άποψη την θεωρούν τρομοκρατία.  Σ’ αυτές τις κοινωνίες ακόμη και ο παραδοσιακός χορός θεωρείται σαν αμφισβήτηση της καθεστηκίας τάξεως και του “πολιτιστικώς ορθού” μοντέλου ζωής.  Η φρίκη που μας δημιουργεί η σύγχρονη εποχή δεν πρέπει να είναι το τελικό στάδιο της ιστορίας , ούτε η διάσπαση , ο ευτελισμός, η καταπίεση  και η απομόνωση  του ανθρώπου  αλλά η αισιοδοξία  για μιά νέα εποχή με λιγότερη ιδεολογία  και καταπίεση , ένας ανθρώπινος κόσμος  η άρση της απομόνωσης και διάσπασης του ανθρώπου ως συνολικό έργο μέσα στην κοινωνία. Σε μιά τέτοια κοινωνία η εμμονή στον παραδοσιακό χορό σημαίνει ότι δεν πρόκειται να δεχθούμε την πλήρη υποταγή του ατόμου στο γενικό και  της ατομικότητος στην παγκοσμιοποιημένη(πολτοποιημένη) συνείδηση. Ο Ελληνικός χορός πέρα απο την εμπορευματοποίηση της εποχής μας και του ευτελισμού με τα φολκλρόρ μπορεί να θεωρηθεί ως έκφραση απελευθέρωσης απο τα πάμπολλά δεσμά της εποχής μας και σαν έκφραση της  δημοκρατικής μας κοινωνίας. [  Ο παραδοσιακός χορός αποτελεί σημείον αντίστασης  στις μοντέρνες μορφές της εθνικής, πολιτιστικής και κοινωνικής αλλοτρίωσης , μιά ένδειξη αυθορμητισμού του λαού μας η οποία έχει επιβιώσει μέσα στον εαυτόν του.  Ο Ελληνικός χορός αντέχει στην σημερινή ασχήμια  του λόγου της μουσικής και της κίνησης της πολυπολιτισμικής κοινωνίας  μας η οποία κυριαρχείται απο τα ξένα και ξενότροπα τηλεοπτικά προγράμματα του CNN και των ημετέρων ξενολάγνων καναλιών. Θα κλείσω το κεφάλαιο τούτο με απόσπασμα δημοτικού τραγουδιού  που λέγει

“Την ξενιτιά, την αρφανιά, την

πίκρα, την αγάπη,

τα τέσσερα τα ζύγισαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα”]

 

Η Πυρρίχη ή Πυρρίχιος χορός

 

            Η πυρρίχη  ήτο ένας ομαδικός χορός, που πέρασε από τις δωρικές φυλές στην Αθήνα και εγένετο αγώνισμα  των  Παναθηναίων. Πυρρίχιος ονομάζεται και ο Ποντιακός πολεμικός χορός . Επίσης είχαν και εικονική ιππομαχία και οπλομαχία , χωρίς αυτά τα αγωνίσματα να συμπεριλαμβάνονται στους Ολυμπιακούς αγώνες.

 

            Γυμναστική

 

            Οι Ελληνες είχαν επισημάνει την αξία της γυμναστικής για την εκγύμναση του σώματος και ιστορικά αποδεικνύεται ότι ήσαν οι πρώτοι  που δημιούργησαν και τελειοποίησαν την συνειδητή άσκηση του σώματος, η οποία απέχει πολύ από τις μορφές των παιχνιδιών άλλων λαών.  Η γύμναση αυτή του σώματος χωρίς όπλα στα χέρια, καίτοι στην αρχική της μορφή ξεπήδησε από τις θρησκευτικές τελετουργίες,  συν τω χρόνω πήρε επιστημονική μορφή  που και σήμερον προκαλεί κατάπληξη και θαυμασμό για την συνειδητή άσκηση, την κίνηση, το ρυθμό και την αρμονία . Η εκγύμναση αυτή μορφοποιήθηκε και συστηματοποιήθηκε σε ομαδικές  γυμναστικές εκδηλώσεις, αρμονικές, θεαματικές, ευχάριστες στο πνεύμα και υγιεινές στο σώμα.   Μέσα στα γυμναστήρια διεξήγοντο διάφορα γυμνάσματα για την σωματική εξάσκηση, ευελιξία και ρώμη των αθλητών . Προς τιμήν του Πυθαίου Καρνείου Απόλλωνος στη Σπάρτη διεξήγοντο γυμνοπαιδιές  σε μια τοποθεσία που ονομαζόταν Χορός γύρω από τα αγάλματα του Απόλλωνος , της Αρτέμιδος και της Λητούς. Οι συμμετέχοντες στη γιορτή εκτελούσαν ορχήσεις γυμνοί.. Οι αρχαιοέλληνες πίστευαν ότι  την όρχηση την είχε διδάξει η Ρέα  στους Κορύβαντες στην Φρυγία  και στους Κουρήτες στην Κρήτη. Επίσης πίστευον ότι και οι θεοί εκτελούσαν ορχήσεις, όπως αναπαριστούν οι δακτυλιόλιθοι της Κνωσσού και των Μυκηνών, που χρονολογούνται  από το 1450 π. Χ  Ο Ομηρος αναφέρει την όρχηση «Ασπίδα του Αχιλλέως». Εχουμε δύο ειδών ορχήσεις :

1/ Την Απολλώνεια  όρχηση

2/ Την Διονυσιακή όρχηση

Ο Πλάτων αποκαλεί σπουδαία την πρώτη και  φαύλη την δευτέρα.. 

Για την γύμναση των χεριών είχαν την χειρονομία και σκιαμαχία , ενώ με την πυρρίχη εδιδάσκοντο στην παλαίστρα από τον οπλομάχο.

 Το πιτυλίζειν

Ητο μια κίνηση των χεριών όπως τα κουπιά.

Η αλτηροβολία

Ητο μια άσκηση των χεριών με αλτήρες .

Ο ανατροχασμός

 Στις ασκήσεις των ποδιών διακρίνουμε τον ανατροχασμόν που έτρεχαν προς τα πίσω, ενώ με τον περιτροχασμό έτρεχαν κυκλοτερώς.

Το εκπλεθρίζειν

Ητο τρέξιμο εναλλάξ ενός πλέθρου προς τα μπρος και προς τα πίσω .

Ο κώρυκος

Ητο σάκκος γεμισμένος με άμμο στο ύψος των ώμων τους αθλητού για την εξάσκηση των χεριών του στην πυγμή, τα δε χτυπήματα εκαλούντο  κωρυκομαχία .

Το πυξ ατρεμίζειν

Ητο μια δοκιμασία αντοχής σε ακίνητη στάση, όπως και η άρση και ρήψη βαρών. Τότε χρησιμοποιούσαν για το σκοπό αυτό  τεράστιους ογκολίθους. Δέον να σημειωθεί ότι η άρση βαρών δεν υπήρξε ποτέ στην αρχαιότητα επίσημο αγώνισμα. Τέτοια αγώνες συνηθίζοντο σε εορτές και πανηγύρεις , χάριν επιδείξεως ρώμης.  Ο περίφημος Μίλων ο Κροτωνιάτης , όπως έχουμε γράψει σε άλλο κεφάλαιο , σήκωσε ταύρο τεσσάρων ετών και τον μετέφερε στο βωμό, ενώ παραληρούσαν από ενθουσιασμό τα πλήθη των Ολυμπιακών αγώνων.. Ο Βύβων σε παλαιότερη εποχή είχε σηκώσει και πέταξε πάνω από το κεφάλι του ογκόλιθο σε σχήμα κυλίνδρου βάρους 145,5 κιλών, ο οποίος βρέθηκε στις ανασκαφές στην Ολυμπία και φέρει χαραγμένο το όνομα του.

 

            Γυμνοπαιδιές

 

            Οι γυμνοπαιδιές  ήσαν ένα σύνολο ασκήσεων , που συνοδεύοντο από μουσική και ποίηση , εναρμονισμένη στις κινήσεις του σώματος. Ετσι συνέβαινε η ταυτόχρονη άσκηση του νου, της ψυχής, της συνείδησης , του συναισθήματος και του σώματος. Οι ασκήσεις αυτές είναι ο πρόδρομος του σημερινού  αερόμπικς , με την διαφορά ότι το αερόμπικς δεν συνοδεύεται από ποίηση . Από την άποψη αυτή το αερόμπικς  είναι μια κακοποιημένη μορφή των γυμνοπαιδιών.

 

            Αλμα επί Κοντώ

 

            Το άλμα επί κοντώ , που εμφανίζεται σε ψευδοπαναθηναικό αμφορέα του κυβιστητήρος της Ρόδου, ήτο γνωστό στους αρχαίους Ελληνες σαν τρόπος υπερβάσεως εμποδίων. Τούτο  είχε εφαρμογή στον στρατιωτικό τομέα  και  ποτέ δεν έγινε επίσημο αγώνισμα. Οι αρχαίοι Ελληνες εκτελούσαν και διάφορες αθλοπαιδιές με τις οποίες ανέπτυσσαν την ετοιμότητα , την καρτερία, την φιλοπρωτία κ. α .

 

             Αθλοπαιδιές με Σφαίρα(μπάλα)

 

            Σύμφωνα με την παράδοση ευρετές των  σφαιρίσεων ήτοι των αθλοπαιδιών με μπάλα, ήσαν οι Σπαρτιάτες.   Οι παιδιές με σφαίρα ήσαν  ιδιαίτερα αγαπητές  στο ανδρικό και στο γυναικείο φύλο. Στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν πολλά αγωνίσματα με τη μπάλα για μικρούς και μεγάλους, άνδρες και γυναίκες , αλλά αγνοούμε τον ακριβή τρόπο διεξαγωγής τους  Πάντως γνωρίζουμε ότι οι κανονισμοί στα αγωνίσματα με τη σφαίρα ήσαν πολύ αυστηροί.  Η σφαίρα ήτο συνήθως μικρή, σε σχήμα μήλου, και αποτελείτο από ύφασμα ή δέρμα , σε πολλά φύλλα διακοσμημένα με  ποικίλα σχέδια και γεμισμένο με άχυρο, πτίλα(πτερά) ,  με μαλλί προβάτου ή τρίχα αλόγου. Η σφαίρα των Ελλήνων έκανε αναπηδήσεις στο παιχνίδι ‘απόρραξις ‘ και κέρδιζε   η σφαίρα  εκείνου που έκανε τις περισσότερες αναπηδήσεις.. Σε ένα άλλο παιχνίδι που καλείται ‘ουρανία’  έρριχναν τη σφαίρα όσο ψηλότερα μπορούσαν και την έπιαναν στο κατέβασμα. Το παιχνίδι αυτό έπαιξαν ο Λαοδάμας και Αλιος στο νησί των Φαιάκων προς χάριν του Οδυσσέα. Οποιος έχανε γινόταν ‘όνος’ και  έπαιρνε στους ώμους τον νικητή που γινόταν ‘βασιλιάς’. Ητο ακριβώς το ίδιο παιχνίδι, όπως το «καβαλητό τόπι» ή της ‘μακριάς γαιδούρας’, που παίζαμε τα παιδιά της γενιάς  μου  στην επαρχία πριν από τον Β ! Π.Π 

 

            Φαινίνδα , το σημερινόν Ράγκμπυ

 

Ένα άλλο ομαδικό .παιχνίδι με την σφαίρα ήτο η ‘φαινίνδα’ ή ‘φενίνδα’ , που παιζόταν από δύο ομάδες παικτών. Επαιζαν και το ‘αρπαστόν’  που συνίστατο στο να αρπάσουν τη μπάλα, και πρέπει να έμοιαζε με το σημερινό Ράγκμπυ.

 

Κεριτίζειν , το αρχαίο Χόκευ

 

Η δεύτερη από τις τρεις βάσεις του Θεμιστοκλείου τείχους είναι διακοσμημένη με μια σκηνή από το είδος της σφαιροβολίας που ονόμαζαν οι αρχαίοι ‘κερητίζειν’ . Οι σφαιριστές ήσαν εφοδιασμένοι ο καθένας με μια μικρού μήκους ράβδο, που απέληγε σε κερατοειδή καμπή, τέτοια που να μπορεί να συλλάβει τη μικρή σφαίρα τους παιχνιδιού. Το παιχνίδι αυτό ήτο ένα είδος χόκευ  και παιζόταν κατά ζεύγη. Ο Σοφοκλής καταχειροκροτήθηκε όταν σε μια παράσταση έπαιξε ο ίδιος το ρόλο της Ναυσικάς όταν έπαιζε τη σφαίρα με τις συντρόφισσες της. Αλλά και του Ισσοκράτη ο χάλκινος ανδριάς που είχε στηθεί στην Ακροπόλη τον έδειχνε να κερητίζει, δηλαδή να παίζει τη σφαίρα. 

 

Κολύμβηση και Κωπηλασία

 

Λόγω της νησιωτικής σύστασης της χώρας και των μεγάλου μήκους ακτών της τα ναυτικά αθλήματα ήσαν λίαν προσφιλή και διαδεδομένα  στον Ελληνικό κόσμο.  Ιδιαίτερα η κολύμβηση εκτιμήθηκε σαν αρίστη φυσική άσκηση του σώματος  και σαν μέσο ψυχαγωγίας και ευεξίας . Ο περίφημος πύκτης Τίσανδρος από τη Νάξο της Σικελίας (6 ος αι. π. Χ) συνήθιζε να κολυμπάει γύρω από το ακρωτήριο του νησιού του για να διατηρεί την σωματική του ευεξία και αντοχή. Όπως λέγει επιγραμματικά ο Ηρόδοτος « οι περισσότεροι Ελληνες γνώριζαν να κολυμβούν» Οι Ελληνες κολυμβούσαν στις ακτές και γι’ αυτό οι δεξαμενές κολύμβησης ήσαν σπάνιες, ενώ βρέθηκαν μικρές δεξαμενές –λουτήρες σε διάφορα μέρη.  Στην Ολυμπία πλάι στην όχθη του Κλαδέου βρέθηκε χτιστή δεξαμενή(πισίνα) μεγάλου μήκους, διαστάσεων 24´16 μ.  και βάθους 1,60 μ 

 

Τα υποβρύχια αθλήματα

 

Στην αρχαία Ελλάδα ήσαν γνωστά και  τα υποβρύχια αθλήματα . Πολλοί νησιώτες από τότε ήσαν σφουγγαράδες και ζούσαν από την υποβρύχια αλιεία σπόγγων.  Είναι γνωστά τα κατορθώματα των υφύδρων κολυμβητών της Σφακτηρίας και των Συρακουσών κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου που έσπαγαν τον αποκλεισμό των Σπαρτιατών, αλλά και στις υποβρύχιες επιχειρήσεις κατά των Περσικών πλοίων τις παραμονές της ναυμαχίας του Αρτεμησίου, που σε τίποτα δεν υστερούν από τις σημερινές υποβρύχιες επιχειρήσεις βατραχανθρώπων.  Υπήρχαν και τεχνητές εξέδρες καταδύσεων με προεξέχοντα βατήρα , όπως δείχνει η τοιχογραφία ενός τάφου του 5 ου αιώνος π. Χ στην Ελληνική αποικία της Ποσειδωνίας στην Κάτω Ιταλία. Οπου υπήρχαν φυσικοί βράχοι προτιμούσαν να κάνουν καταδύσεις από εκεί. Η κολύμβηση των αρχαίων Ελλήνων είναι αυτό που χαρακτηρίζουμε σήμερα ως ελευθέρα κολύμβηση. Ομως ούτε η κολύμβηση ούτε η κατάδυση ασκήθηκαν σαν αγωνίσματα των Ολυμπιακών αγώνων.

 

Ιστιοπλοικοί αγώνες

 

Το περίεργο όμως είναι ότι δεν γνωρίζουμε αν  διοργανώνοντο τακτικοί δημόσιοι κολυμβητικοί  αγώνες  στην αρχαιότητα.  Αντίθετα γνωρίζουμε ότι διοργανώνοντο ιστιοπλοικοί αγώνες  ταχύτητος, οι πρώτοι μάλιστα αγώνες ανάγονται στην ηρωική εποχή με την νίκη των Αργοναυτών με το πλοίο Αργώ στα Ισθμια , ενώ έχουμε ιστορικές μαρτυρίες για  ναυτικούς αγώνες   του 5 ου αιώνος π. Χ   στα Παναθήναια, τα Διισωτήρια, και τα Μουνίχια στον Πειραιά, τα Αιάντια στη Σαλαμίνα, τα Ακτια στη Νικόπολη, όπως οι ταφικοί αγώνες , με τους οποίους τιμήθηκε το 374 π. Χ ο Ευαγόρας της Κυπριακής Σαλαμίνος, την οποίαν σήμερον κρατούν οι Εγγλέζοι σαν στρατιωτική βάση, κατάλοιπο της Βρεταννικής αποικιοκρατίας. Αγώνες  ιστιοπλοίας  οργάνωσε για τα πληρώματα του Αθηναικού στόλου ο Ιφικράτης  κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων  στα Πελοποννησιακά παράλια το 372 π. Χ  και  ο Μέγας Αλέξανδρος στην Βαβυλώνα λίγο πριν από τον θάνατο του.   Αρχικά τα πλοία ήσαν τριήρεις πολεμικού τύπου, όμως   μετά τον  1 ον αιώνα. π. Χ κατεσκευάσθησαν ειδικά πλοία για τους αγώνες που είναι ο πρόδρομος των συγχρόνων ιστιοπλοϊκών αγώνων  και των λεμβοδρομιών. Όπως περιγράφει ο Βιργίλιος στην «Αινειάδα» τα πλοία ξεκινούσαν από την ακτή και είχαν σαν νύσσα(σημείο) καμπής κάποια νήσο την οποία περιέπλεαν και επέστρεφαν στο σημείο εκκινήσεως στην ακτή. Συχνά τέτοιοι αγώνες έπαιρναν την μορφή εικονικής ναυμαχίας, εξ ού και «αι έριδες  των τριήρων» και οι «αγώνες των τε ερετών και κυβερνητών»  του στόλου του Αλεξάνδρου στην Βαβυλώνα. Παρόμοιες έριδες συνεχίζονται σήμερον μεταξύ των πλοιάρχων των επιβατικών σκαφών , για το  ποιός θα μπει πρώτος στο λιμάνι των νησιών του Αιγαίου.

 

Το ένδοξο Ελληνικό Ναυτικό

 

Σε μια πόλη με ναυτική δύναμη, σαν την Αθήνα, το αγώνισμα  της ιστιοπλοίας, παρά το μεγάλο κόστος για την προετοιμασία των πλοίων και πληρωμάτων, ήτο ιδιαίτερα αγαπητό. Στους αγώνες του Σουνίου  στοίχιζε τον 5 ον αιώνα. π. Χ   15 μνάς, ενώ τα βραβεία μόνον 300 δραχμές. Αρα υπήρχαν ειδικοί χρηματοδότες του αγωνίσματος. Εγένοντο αγώνες και στην Μουνιχία εις ανάμνηση της ναυμαχίας της Σαλαμίνος . Αναφέρεται δε ότι οι ναύτες ηγωνίζοντο «εν ταις ιεραίς αυτών ναυσί» που ήσαν τα πλοία Πάραλος, Σαλαμινία, Δημητριάδα και  Αντιγονίδα.

 

 

 

Οσο κι’ αν διέφεραν οι συνήθειες από τόπο σε τόπο, τα αγωνίσματα πάντως του δρόμου και του πεντάθλου δεν έλειπαν  από καμμιά αθλητική εκδήλωση στον Ελληνικό κόσμο.  Βέβαια από χώρα σε χώρα  υπήρχαν και ορισμένα ξεχωριστά αγωνίσματα όπως :

 

Τοξοβολία

 

Οι Ελληνες αγαπούσαν την τοξοβολία, όπως μπορούμε να διακρίνουμε στις αναπαραστάσεις τοξοτών στις αγγειογραφίες   Στους πολυθρύλητους από τον Ομηρο αγώνες του Αχιλλέως στην Τροία, μαζί με τα άλλα αγωνίσματα έγιναν και αγώνες τοξοβολίας. Το τόξο κατά την αρχαιότητα ήτο πολεμικό όπλο και το χρησιμοποιούσαν οι Μίνωες και οι Σκύθες , θεωρούμενο ως εκηβόλο όπλο. Ιδιαιτέρως ήτο διαδεδομένο στους εφήβους σαν μέσο για την σωματική τους ανάπτυξη στο κυνήγι αγρίων ζώων  .Μάλιστα ο Πλάτων το συνιστούσε στα παιδιά από έξη ετών και άνω, συχνά δε εχρησιμοποιείτο και από εφίππους τοξότες.

 

            Οπλομαχία

 

Αγώνα οπλομαχίας ονόμαζαν οι αρχαίοι τη μονομαχία μεταξύ δύο αντιπάλων οπλισμένων με βαρύ οπλισμό , δηλαδή ασπίδα, θώρακα , κράνος , κνημίδες , δόρυ και ξίφος. Η μονομαχία διεκρίνετο στην «εν ασπιδίω και δόρατι»  ήτοι δόρατος με μικρή ασπίδα και την «εν θυρεώ και μαχαίρα» ήτοι ξίφους με μεγάλη ασπίδα. Ετσι το αγώνισμα διακρινόταν σε οπλομαχία και θυρεομαχία και διεξήγετο μεταξύ ανδρών, εφήβων και παίδων ακόμη , διότι όλοι έπρεπε να γνωρίζουν την χρήση των όπλων για να προστατεύσουν την πατρίδα. Οι αγώνες δεν ενείχαν το στοιχείο της βαρβαρότητος και ήσαν επίδειξη δεξιοτεχνίας και μια εορταστική –τελετουργική αναπαράσταση της μάχης εκ του συστάδην και του  χειρισμού των όπλων. Οι μονομαχίες των Ελλήνων δεν είχαν τίποτα κοινό με τις αιματηρές   εκδηλώσεις των Ρωμαικών αμφιθεάτρων όπου ο ένας εκ των δύο μονομάχων έπρεπε να σκοτωθεί για να ικανοποιήσει το πλήθος τα θηριώδη ένστικτα του. Στους αγώνες οπλομαχίας των Ελλήνων απηγορεύετο  αυστηρώς ο τραυματισμός του αντιπάλου. Η οπλομαχία δεν εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Ελληνες που ήσαν συνηθισμένοι στους γυμνικούς αγώνες, αλλά το αγώνισμα τούτο   πήρε εξέχουσα θέση  σε  επιταφίους αγώνες.    Τούτο ήτο πανάρχαιο έθιμο και συμβόλιζε τη μονομαχία των αρχαικών  χρόνων μεταξύ των αρχηγών, και σαν επανάληψη των πρώτων εκείνων ταφικών για τον ήρωα τιμών. Ο Πλούταρχος επιβεβαιώνει ότι αγώνες οπλομαχίας εσυνηθίζοντο παλαιά στην Ολυμπία και έτσι επαληθεύονται  τα όσα  είναι γνωστά για τον αγώνα του Πέλοπα στην Πίσσα .

 

Ομαδικά Αγωνίσματα

 

 Η σκυταλοδρομία είναι ομαδικό αγώνισμα που εξελίχθηκε από την  λαμπαδηφορία . Το αγώνισμα τούτο από αρχαιοτάτης εποχής παρέμεινε ως θρησκευτική  εκδήλωση, με την τελετουργική πλευρά σε πρώτη μοίρα και την αγωνιστική σε δεύτερη.. Και τούτο διότι στα πανάρχαια χρόνια ετηρείτο άσβεστη η εστία, και  το πυρ  εθεωρείτο  ιερόν.

 

Η Λαμπαδηφορία

 

Η λαμπαδηφορία    αναπαραριστούσε  την τελετουργική  μεταφορά του «ιερού πυρός»  και γι’ αυτό αποσυνδέθηκε από τους κυρίως πανελλήνιους γυμνικούς  αγώνες και διεξήγετο ξεχωριστά κατά την διάρκεια των εορτών . Στη Σάμο την είχαν εντάξει στους μουσικούς αγώνες, ενώ στις Θεσπιές την αποκαλούσαν «ιερά λαμπάς»

Τ αγώνισμα ετελείτο από όλες τις ηλικίες, εφήβους , άνδρες και παιδιά ακόμη δε και από κορασίδες(λαμπαδηδρομία Βραβρωνίας Αρτέμιδος) , πιο ξακουστές δε εκδηλώσεις λαμπαδηδρομίας εγένοντο στις γιορτές των Θησείων, Ανθεστηρίων στην Αθήνα , στη Δήλο κλπ Η λαμπαδηδρομία ήτο ένα   συλλογικό αγώνισμα που προωθούσε το ομαδικό πνεύμα . Τα έξοδα για την προετοιμασία και τον εξοπλισμό των λαμπαδηδρόμων ήτο αντικείμενο ειδικής χορηγίας και με αυτά επιφορτίζετο ο γυμνασίαρχος και αργότερα ο λαμπαδάρχης.. Οι λαμπαδηδρόμοι κυμαίνονταν ανάλογα με την απόσταση που έπρεπε να διατρέξουν και αποτελούντο από  τους καλύτερους δρομείς των διαφόρων φυλών  .  Η λαμπαδηφορία διεξήγετο όπως η σημερινή σκυταλοδρομία και ο νικητής άναβε τον βωμό της θυσίας. Διεξήγετο και η έφιππος λαμπαδηδρομία ή αφιππολαμπάς-όπως απεκαλείτο- , η οποία εισήχθη από την Θράκη στην Αττική μαζί με την λατρεία της Αρτέμιδος Βενδίδος. Αρα βλέπουμε ότι και οι Θράκες ήσαν Ελληνικά φύλα με κοινή θρησκεία , παρότι είχαν μείνει σε κατώτερη πολιτιστική βαθμίδα σε σχέση με τους λοιπούς Ελληνες και ιδίως προς τους Αθηναίους.