ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

  

 

ΜΟΥΣΙΚΗ  ΚΑΙ  ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

 

[του Υποστατήγου ε. α Κώστα Κωνσταντινίδη]

 

           

 

Γενικά

 

Στην αρχαία Ελλάδα  η μουσική και ο χορός δεν ήτο μόνον  προς  τέρψιν των αισθήσεων, αλλά και για άλλους λυτρωτικούς σκοπούς. Με την μουσική και την κίνηση οι Έλληνες εξεδήλωναν την χαρά και τη θλίψη τους, στους γάμους, στα πανηγύρια, στον θάνατο με τα μοιρολόγια στις νεκρικές τελετές. [Οι γερόντισσες στο Σιδηρόκαστρο Μεσσηνίας έλεγαν «πάμε να τραγουδήσουμε την νεκρή»] Η λαϊκή μας μούσα ακόμη διατηρεί τραγούδια για όλες τις περιστάσεις, όπως λ. χ για τον έρωτα, τον πόλεμο(παιάνας-εμβατήρια) ,τον τρύγο,   τη θάλασσα,   τις απόκριες,   την άνοιξη,  το θερισμό, το  γλέντι  κ.ο.κ  Επομένως μια τέτοια ευρηματική μούσα σαν την Ελληνική, δεν ήτο δυνατόν να μην αξιοποιήσει την μουσική  για την εξύψωση του Αθλητισμού. 

Και πράγματι οι Έλληνες προ της τελέσεως των  Ολυμπιακών αγώνων στην Ολυμπία έκαναν υποχρεωτικώς επί δέκα ημέρες   «μουσικοθεραπεία» των αθλητών. Αυτή είχε σκοπό να ανεβάσει την ψυχική στάθμη των αθλητών και να τους μυήσει στην ανώτερη σφαίρα του Ολυμπιακού ιδεώδους. Προς τούτο οι αθλητές έμεναν σε ειδικούς χώρους με σκοπό την μύηση τους στις διαχρονικές αλήθειες που υπηρετεί το αθλητικό ιδεώδες και κατ’ επέκταση  ο ανώτερος άνθρωπος.

 

            Η Ψυχοπνευματική Αγωγή των Αρχαίων Ολυμπιονικών

 

 Ητο τρόπον τινά -πέραν της σωματικής- και μια ψυχολογική προπαρασκευή των αθλητών ώστε να ενδυναμώσει την ψυχική τους θέληση για ανώτερα έργα και επιδόσεις, χωρίς φυσικά να παραβούν τους κανόνες του αθλητισμού. Το δεύτερο σκέλος   επετυγχάνετο με τον  «Όρκο του Αθλητού »   προ του αγάλματος του Ορκίου Διός. Δεν  ήτο επιτρεπτόν να συμμετάσχει αθλητής στους αγώνες χωρίς προηγουμένως να μην έχει περάσει την υποχρεωτική μουσική μύηση προς τιμήν του Απόλλωνα  και χωρίς να έχει δώσει τον νενομισμένο όρκο προς το θεό Δία, που κι’ αυτός υπήρξε ο πρώτος Ολυμπιονίκης στον αγώνα του με τον Κρόνο  προ αμνημονεύτων χρόνων.  Στην Ολυμπία πρό της λατρείας του Διός ελατρεύετο η Θεά Κυβέλη(Ρέα) θυγατέρα του Ουρανού, προς τιμής της οποίας εκτελούντο μεταξύ των άλλων και τραγούδια με την ονομασία μητρώα*.. [ Νικ. Ασπιώτης, «Αρχαίοι Έλληνες Μουσικοί», εκδ. «Δαυλός», 1996]

            Ο άνθρωπος πριν μιλήσει τραγούδησε για να δοξάσει τους θεούς και έτρεξε για ν’ αποφύγει τον κίνδυνο  ή να συλλάβει το θήραμα του. Η πρώτη μουσική έγινε για τις ιεροπραξίες , για να τιμήσουν τους Πατρώους (Ολύμπιους ) Θεούς Η καταγωγή των Μουσών από τον Δία και την Μνημοσύνη ή από τον Απόλλωνα μαρτυρεί  την σχέση αυτών με το θείο (την φύση) αλλά και με την Μνημοσύνη(ιστορία) Επειδή ο Απόλλων είναι πατέρας του Ασκληπιού του θεού της Ιατρικής,  και  ο ευρετής της λύρας είναι φυσικό να  έχει την ικανότητα  να βελτιώνει   την ψυχική κατάσταση των αθλητών-και όχι μόνον- με την μουσική του, αλλά και να ανυψώσει την φυσική τους κατάσταση με τις ιατρικές του γνώσεις. Τούτο επιτυγχάνεται  με την παραμονή στον  ιερό χώρο της Ολυμπίας . Δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των τριών πρώτων Μουσών  συγκαταλέγεται η Μελέτη, Μνήμη και η Αοιδή. Σαν πρότυπο των Ολυμπιακών Αγώνων υπήρξε για τον Έλληνα ο σκληρός αγώνας του για την ζωή.

 

            Η Μουσική στην Αρχαία Ελλάδα

 

 Εξ άλλου την μουσική χρησιμοποίησε και ο Ιπποκράτης για την θεραπεία ορισμένων παθήσεων πολύ πριν   ανακαλύψει η σύγχρονη επιστήμη την ευεργετική επίδραση της στην θεραπεία  τούτων. Ο Πίνδαρος υμνεί τον Ασκληπιό  διότι θεραπεύει   ασθένειες με τραγούδια , ενώ ο Θεόφραστος εχρησιμοποίει μελωδίες  του Φρυγίου ήχου, προς ανακούφισιν των πόνων.  Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η μουσική ήτο μια κοσμική έμπνευση και ότι ήτο γραμμένη κάπου στο Σύμπαν, πριν κατέβει  στους ανθρώπους στη Γη. Επομένως , σαν  κοσμική αποτύπωση αποτελούσε μιά διαχρονική αλήθεια , όπως ήτο και ο Λόγος. Ο ήχος της μουσικής επιτυγχάνει μέσω των συχνοτήτων  της την  επικοινωνία του ανθρώπου με το άπειρο και σαν τέτοια η μουσική έχει λυτρωτικές ιδιότητες. Ο Όμηρος, ο μεγαλύτερος ποιητής όλων των εποχών , με τις ραψωδίες του δίδασκε και έτερπε τα πλήθη που άκουγαν τα κατορθώματα και τα  παθήματα των ανθρώπων, καθώς και τις εύνοιες και έχθρες των θεών προς αυτούς. Τους  επικούς στίχους του Ομήρου και του Τέρπανδρου τραγουδούσαν στις εορτές και στους αγώνες προς εξύψωση του φρονήματος των ακροατών. Κατά παλαιόν νόμον των Ηρακλειδών οι αυλητές προηγούντο των πορευομενων τμημάτων, οι δε οπλίτες «προς το μέλος και τον ρυθμόν εμβαίνοντες» εγίνοντο άρρηκτοι την τάξιν και  δεν διεσπώντο, από τις επιθέσεις των αντιπάλων. Αυτήν την παλαιοτάτη παράδοση είχαν τηρήσει και οι Λακεδαιμόνιοι, και ο αυλητής προηγείτο αυτών.  Η εισαγωγή της σάλπιγγος από την αρχαιότητα  ως σήμερον για την μετάδοση παραγγελμάτων στα στρατιωτικά τμήματα είχε αυτό τον σκοπόν. Συν τω χρόνων ιδρύθηκε ιδιαίτερη Δωρική μουσική, μεταλοπρεπής και επιβλητική, αρμόζουσα κατά τον Πλούταρχο («Περί μουσικής») σε πολεμικούς και σώφρονες άνδρες και έκτοτε κάθε μεγάλη μονάδα  καθιερώθηκε ακόμη και σήμερον να έχει τη  δική της μουσική, ενώ οι μικρές μονάδες έχουν σάλπιγγες. Με την μουσική επίσης οι Έλληνες περιέγραφαν ποικίλα γεγονότα. Ένα εξ αυτών, ο αυλητικός νόμος (επαίζετο με αυλό χωρίς τραγούδι), περιέγραφε δε την πάλη του Απόλλωνος με τον δράκοντα Πύθωνα(το πρωτόγονο εγώ του ανθρώπου). Είναι δε σίγουρο ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι και ο Διόνυσος χρησιμοποιούσαν την μουσική των αυλών και τα τύμπανα προ της εποχής του Διός.  Επίσης έχουμε σε μουσική σύνθεση την περιπλάνηση της Λητούς και την γέννηση του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος, σύμφωνα με μια αφήγηση του Φιλάμμωνος καταγώμενου εκ   Δελφών. Ο Απόλλων πρώτος έστησε τραγούδια και χορούς, γύρω από το ιερό των Δελφών. Επίσης αναφέρεται ο πόλεμος των Τιτάνων, η άλωσις της Τροίας, ο γάμος της Αφροδίτης και Ηφαίστου και λοιπά γεγονότα. Το ίδιο άλλωστε έκαναν οι Έλληνες και με τους χορούς των. Εκδηλώνοντας τον σεβασμό τους προς τους θεούς, ελυτρώνοντο και επέστρεφαν ανανεωμένοι και ελαφρωμένοι. Αργότερα η μουσική και ο χορός τους λύτρωναν -και τους λυτρώνουν και τους ελευθερώνουν ακόμη και σήμερον-από τα άγχη της ζωής.

Ο Πυθαγόρας για παράδειγμα άκουγε την ουράνια αρμονία του σύμπαντος, που δεν είναι διαφορετική από το μήνυμα του συμπαντικού Λόγου στα πλάσματα του. Και πράγματι οι σύγχρονοι παιδαγωγοί έχουν διαπιστώσει ότι τα παιδιά που  ακούνε μουσική έχουν καλύτερες επιδόσεις   στην γνώση και στην παιδεία και διαπρέπουν στην έρευνα και στην επιστήμη, διότι η μουσική καλλιεργεί την φαντασία και  την ευρηματικότητα  και λυτρώνει την ψυχή από τα άλγη.  Βεβαίως εκ του απείρου εκπηγάζουν οι αχαλίνωτες και ενστικτώδεις φαντασιώσεις , οι οποίες χωρίς την δύναμη του Λόγου, οδηγούν το άτομο στην απώλεια του «υπερεγώ», καθιστώντας το άθυρμα των συμβατικών πολιτικο-θρησκευτικών ιδεολογημάτων .

 

            Η Μουσική της Συμπαντικής Αρμονίας

 

Το φιλοσοφικό και θεολογικό υπόβαθρο των αρχαίων Ελλήνων εδράζετο στέραια στον «Κοσμικό ή Συμπαντικό Νόμο», δηλαδή στον Νόμο της Φύσεως. Και αυτή ήτο η κυριότερη αιτία της μεγάλης Ελληνικής δημιουργίας σε όλους τους τομείς της ζωής και του πολιτισμού. Η μύηση λοιπόν των αθλητών είχε σκοπό να φέρει τούτους πιο κοντά στη Φύση εκ της οποίας  θα  αντλήσουν    τις σωματικές , τις πνευματικές και τις ψυχικές δυνάμεις για να φέρουν εις πέρας τον μεγαλύτερο αγώνα του Ελληνικού Έθνους, τον Ολυμπιακόν Αγώνα.

 

Ο Συμβολισμός της Επτάχοδης Λύρας

 

Ο  καθηγητής  της Σωματικής Αγωγής κ. Σάββας Κουμπούρας γράφει : « Την συμπαντικότητα της μουσικής γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες. Πίστευαν ότι το κύριο όργανο εκπορεύσεως της μουσικής των ήταν η επτάχορδη λύρα εξ αιτίας των επτά ουρανίων σωμάτων (Κρόνος, Ζεύς, Άρης, Ήλιος, Ερμής, Αφροδίτη και Σελήνη) χορδισμένη ως εξής: υπάτη, παρυπάτη, υπερμέση, μέση, παραμέση, παρανεάτη, νεάτη. Όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος, ο Πυθαγόρας, ο Αρχύτας, ο Πλάτων και οι λοιποί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι υπέστησαν ότι η φορά των όντων και η κίνηση των αστέρων δεν γίνονται ούτε διατηρούνται χωρίς τη μουσική. Τόσο η μουσική, όσο και ο κάθε ήχος επηρεάζουν τις ποικίλες μεταβολές στον άνθρωπο. Οι μεταβολές αυτές πραγματοποιούνται είτε το συνειδητοποιείο άνθρωπος είτε όχι.»

 

Ο  Λυρισμός και το Μέλος

 

Οι Έλληνες ανέπτυξαν δύο είδη μουσικής: α/ την λυρική και β/ το μέλος ή μελωδία. Μετά την εισβολή του Ιουδαιοχριστιανισμού στη Βυζαντινή αυτοκρατορία -και μετέπειτα στην  διάδοχη της Οθωμανική αυτοκρατορία - ανεπτύχθη το μέλος και παραμελήθηκε η λυρική μουσική. Ο Αμανές είναι ένα χαρακτηριστικό είδος της Ανατολής. Και τούτο διότι  προσιδίαζε περισσότερο με την νέα ανατολικής προελεύσεως  χριστιανική θρησκεία. Το λυρικό σκέλος μετανάστευσε στη Δύση και ανεπτύχθη  εκεί ανεξάρτητα  , γι’ αυτό σήμερα υπάρχει αυτή η μουσική διαφοροποίηση μεταξύ ανατολής-δύσεως . Το χαρακτηριστικό είδος της λυρικής μουσικής είναι η Όπερα.  Η Ελλάδα παρότι δημιουργός και των δύο ειδών της μουσικής, όπως άλλωστε μαρτυρούν και οι λέξεις(λυρικό-μέλος) βρέθηκε εκ των πραγμάτων στην ζώνη της Ανατολής.  (Βυζαντινή -Οθωμανική Αυτοκρατορία)  για περισσότερο από 17 αιώνες όπου κυριάρχησε το θρησκευτικό μέλος.

Τα Καλά και τα Κακά Είδη Μουσικής

 

Βέβαια δεν είναι όλα τα είδη της μουσικής κατάλληλα και ευεργετικά στον άνθρωπο. Για τον λόγον αυτόν απαγορεύθηκε στον τόπο μας η παρακμιακή μουσική «ρέιβ-μεταλ», διότι ωθούσε τους νέους στα ναρκωτικά και στην πορνεία Τα σύγχρονα μουσικά κομμάτια επηρεάζουν τα κατώτερα ένστικτα του ανθρώπου, χωρίς να εισδύουν στην ψυχή του. Μερικά μάλιστα είναι και εξόχως ψυχοφθόρα και βλαβερά για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα για τους νέους. Αυτό το είδος της μουσικής μεταφέρει τον άνθρωπο στην πρωτόγονη και   βάρβαρη  εποχή από την οποία ξεκίνησε.  Κι’ αυτό έχει την εξήγηση του. Καθώς οι νέοι στρέφονται όλο και περισσότερο σε μουσικές πρωτογόνων λαών –χωρίς να θέλουμε να  κατηγορήσουμε αυτές τις κουλτούρες– ο άνθρωπος επιστρέφει  ψυχολογικά στη ζούγκλα , στην στέπα και στην έρημο και η ψυχή του κυριαρχείται από τα πρωτόγονα   αισθήματα της βίας, των ναρκωτικών, της αυθαιρεσίας, της δουλικότητος, της πονηρίας και  των προκαταλήψεων  του ανεξέλικτου ανθρώπου . Ένας τέτοιος άνθρωπος χωρίς ιδανικά και διαχρονικές αξίες  με μοναδική κινητήρια δύναμη του   το υλικό  στοιχείο και το χρηματικό κέρδος χρησιμοποιεί τον αθλητισμό-και ιδία τον πρωταθλητισμό- για την επίτευξη του οικονομισμού και ωφελιμισμού . Επομένως, η εποχή μας μοιάζει με την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή που το αθλητικό ιδεώδες είχε εξαφανισθεί και οι αθλητές είχαν βγει στην αγορά και στα πανηγύρια και συγκέντρωναν  οβολούς με το δίσκο, αντί των κοτίνων των αρχαίων Ελλήνων.

 

Η Επίδραση της Μουσικής στον Άνθρωπο

 

Η μουσική επηρεάζει καταλυτικά τον άνθρωπο διότι επενεργεί στο υποσυνείδητο του. Χαλαρώνει το σώμα  και αποβάλει την κόπωση, τέρπει το πνεύμα και εμπνέει την ψυχή.  Μπορεί να κάνει το άτομο πολεμιστή, επαναστάτη, πατριώτη,  δημοκράτη και πολιτισμένο, χαρούμενο,  αλλά  και το αντίθετο, δηλαδή  παθητικό,  λυπημένο, ναρκομανή, μοιρολάτρη, ηδυπαθή, εγκληματία ,  βάρβαρο και πρωτόγονο.. Η αρχαία Ελληνική μουσική υπόκρουση επενδεδυμένη με ηρωικούς στίχους από τους  άθλους των Ελλήνων  Θεών, Ημιθέων  και Ολυμπιονικών μπορεί να    οιστρηλατήσουν  τον   αθλητή  και  να του βελτιώσουν τις επιδόσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν επίσης την ρυθμική μουσική στην πλοήγηση των πλοίων, όπου ο αυλητής βοηθούσε τον συγχρονισμόν των κωπηλατών.  Αυλητής παρίσταται  κατά την   προπόνηση των  αθλητών σε διαφόρους τύπους αγωνισμάτων. Σε αγγειογραφίες του 6^ου και 5^ου αιώνος  υπάρχει αυτλητής στο άλμα εις μήκος, την δισκοβολία και τον ακοντισμόν. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι και στην πυγμαχία και   πάλη επαιάνιζε αυλητής. Μέσα από τον διαλογισμό και την δεκάμηνη πνευματική-ψυχική-σωματική προετοιμασία και το εκστατικό τελετουργικό, επετυγχάνετο η μέθεξις·  Αυτό σημαίνει ότι ο μυθικός χαρακτήρας της Ιδέας και της Αξίας  του Ολυμπισμού  εκφράζεται και υλοποιείται όχι μόνο στον αισθητό κόσμο, αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο. Όταν η Σπάρτη  ευρίσκετο σε κατάσταση αναταραχής στο πρώτο ήμισυ του 7^ου αιώνα π.Χ. ένας χρησμός τους είπε να καλέσουν τον «Λέσβιον αοιδόν»·  Προσεκλήθη τότε ο Τέρπανδρος από την Άντισσα της Λέσβου και το άσμα του επανέφερε την ευταξία στην πόλιν.

 

Βελτιώνει την Αύρα

Η εξήγηση δε βρίσκεται στο ότι  η μουσική  βελτιώνει την σωματική , πνευματική και ψυχική διάθεση του ατόμου και κατ’ επέκταση εξισορροπεί τα λεπτά ενεργειακά πεδία και την αύρα του ατόμου. Πόσα ψυχικά φαινόμενα , όπως λ. χ η τηλεπάθεια, η τηλεκίνηση, η μεταβίβαση της σκέψεως, η ανθρώπινη αύρα , η νοητική αλληλοεπίδραση των ατόμων μέσω του πληροφοριακού αιθέρος , η συλλογική και συμπαντική  συνειδητότητα  κ. α δεν συμβαίνουν  χωρίς να μπορεί η επιστήμη να τα δεχθεί και να δώσει επαρκείς εξηγήσεις,  διότι δεν έχουν  ακόμη ερευνηθεί ; Με την εξισορρόπηση των δύο συμπαντικών δυνάμεων   ήτοι: α/ της ηλεκτρομαγνητικής και β/ της βαρυτοηλεκτρικής είναι δυνατόν το άτομο να νοιώσει περισσότερο ισορροπημένο . Η μουσική μπορεί ακόμη να απαλλάξει τον άνθρωπο από  το άγχος και την ένταση και   να τον κάνει να νοιώσει ελαφρότερος , ωσάν να έχει υπερνικήσει την βαρύτητα από τα μέλη του.  Αντίθετα, η δυσαρμονία της ψυχής, επιφέρει  ψυχικά νοσήματα . Η δυσαρμονία αυτή αποκαθίστατο  με την αρμονία της μουσικής. Όλα τα στοιχεία της Φύσεως εναρμονισμένα με τον παγκόσμιο Φυσικό Νόμο ισορροπούν και προάγουν την ζωή. Στην κατάσταση της τέλειας ισορροπίας το άτομο αποκτά το μέγιστο της σωματικής, πνευματικής και ψυχικής του  ρώμης και αποκτά υψηλό ηθικό για ανώτερα επιτεύγματα. Η μουσική-όπως και ο διαλογισμός-έχουν την ιδιότητα να επαναφέρουν το άτομο στην φυσιολογική του κατάσταση και να αυξάνουν την αυτοσυγκέντρωση και την συνένωση των προσπαθειών για την νίκη. Οι συχνότητες της  μουσικής  επηρεάζουν κατ’ αρχήν τα  εγκεφαλικά κύτταρα  και  τις αισθητηριακές περιοχές του σώματος με αποτέλεσμα την αύξηση των ενδοκρινολογικών εκκρίσεων.  Χωρίς την συμμετρία, μεταξύ της σωματικής και της διανοητικής παιδεύσεως, το αποτέλεσμα είναι ετεροβαρές .

Ο Μουσικοσυνθέτης Αλέξανδρος Χαχάλης

 Ο χαρισματικός και σεμνός μουσικοσυνθέτης κ. Αλέξανδρος Χαχάλης(Απόλλων) εμπνευσμένος από το αρχαιοελληνικό παρελθόν , θέλησε να αναβιώσει την «μουσικοθεραπεία» προ των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, θέτοντας την μουσική του αφιλοκερδώς  προς  εξύψωση του φρονήματος των Ελλήνων αθλητών, που θα αγωνίζοντο σ’ αυτούς. Είχε   φτιάξει προς τούτο μια  κασέτα με τον εμψυχωτικό Λόγο του εκ Δελφών Πεισίστρατου ……..επενδεδυμένη με την Απολλώνια μουσική του ίδιου του μουσικοσυνθέτη , προτείνοντας να παίζεται στα  οχήματα  που θα μετέφεραν  τους αθλητές από το Ολυμπιακό χωριό  στους αγωνιστικούς χώρους. Όμως το σχέδιο του δεν ευοδώθη , διότι το σημερινό αθλητικό πνεύμα είναι τελείως διαφορετικό από το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Τόσον οι αθλητές μας όσον και οι παράγοντες του αθλητισμού προτιμούν τα αναβολικά, τα σταυρουδάκια , τα σταυροκοπήματα και την επίκληση στο Γιαχβέ και όχι στον διαλογισμό, την αυτοσυγκέντρωση και την  ψυχοπνευτική ανύψωση . Και με τα μέσα αυτά χάσαμε τους δύο χρυσούς Ολυμπιονίκες μας Κ. Κεντέρη και Κ. Θάνου , που στο τέλος δεν μπόρεσαν να τους σώσουν ούτε οι δολιχοδρομικές μεθοδεύσεις για την αποφυγή των ελέγχων –αντιντόπιν , ούτε τα σταυρουδάκια του Κεντέρη.

 Αναβολικά και Χημικά Υποκατάστατα

 Όσοι ασκούν υπερμέτρως το σώμα  και παραμελούν  την ψυχική τους μόρφωση  γίνονται άγριοι . Το ίδιο συμβαίνει και με αυτούς που ασκούνται   υπερμέτρως  με  την μουσική και εγκαταλείπουν το σώμα,     γίνονται   μαλθακοί. Επομένως για την διαπαιδαγώγηση των νηπίων είναι προτιμότερο να προηγείται η μουσική(τραγουδάκια)  και να έπεται η γυμναστική. Σήμερα προσπαθούν να κάνουν την  ενίσχυση του αθλητού με την βοήθεια   αναβολικών ουσιών και άλλων  σκευασμάτων (συμπληρώματα τροφής κλπ), οι οποίες είναι χημικές ουσίες που παρασκεύασε ο άνθρωπος στο εργαστήριο και επομένως είναι βλαπτικές για την σωματική , πνευματική και ψυχική υγεία του αθλητού. Όχι σπανίως δε αυτές μπορούν να του επιφέρουν ακόμη και τον αιφνίδιο θάνατο .

Η Δημιουργία «Καλών κ’ αγαθών» Πολιτών

Εξ άλλου,  η επίδραση της ίδιας μουσικής στον αθλητή θα ήταν διαφορετική στον ιερό χώρο της Ολυμπίας από ότι  εάν ακουγόταν σε άλλο χώρο και σε άλλη στιγμή. Στην Ολυμπία κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών, την πρώτην ημέρα των αγώνων, οι μετέχοντες έθυαν σε όλους τους βωμούς ορχούμενοι, εκτελώντας ιδιαίτερα μουσικά κομμάτια σε κάθε ένα εξ αυτών Η αγωγή του ανθρώπου  δια της μουσικής και της γυμναστικής επιτυγχάνει την  κατάκτηση της καλοκαγαθίας και συμβάλει στο μέτρο που τις αναλογεί στην δημιουργία «Καλών κ’ αγαθών »  πολιτών και στο σεβασμό του  «Ευ Αγωνίζεσθαι»

ΤΕΛΟΣ