Ο Αθλητισμός στην Μινωική Ελλάδα

  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Χ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

(Αμφικτύων)

 

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

 

Για ένα κλαδί ελιάς

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ  

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

 

 ΕΝΔΕΚΑΤΟΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ

 

Ο Αθλητισμός στην Μινωική Ελλάδα

 

 

"Ο,τι γνωρίζομε δια τον αρχαίον κόσμο...

εις μίαν περίοδον που σχεδόν ξεπερνά

την φαντασία, ένας πολιτισμός υψηλού

επιπέδου απο τον οποίον κατάγονται όλοι

 οι πολιτισμοί, έλαμψε και τρεμόσβησε και

σαν συντετριμμένος Ηλιος έρριψε το φως

του είς τα πιό σκοτεινά σημεία του πλανήτη μας»

-Καθηγητής J. J Bahofen

 

          Η Μινωική  Κρήτη και γενικότερα ο χώρος του Αιγαίου αποτελεί το λίκνον του πρώτου στον κόσμο Πολιτισμού. Από εδώ ξεχύθηκε (εξακτινώθηκε) ο πολιτισμός σε όλο τον κόσμο. Δεδομένου ότι η Κρήτη  από τα πανάρχαια χρόνια ήτο θαλασσοκράτειρα λόγω της μοναδικής στον κόσμο γεωστρατηγικής της θέσεως .  Ο πολιτισμός αυτός μεταδόθηκε  παντού  στη  Γη, ως τα πέρατα της οικουμένης. Επομένως δεν ήτο δυνατόν να μην  ακολουθήσει  και στον τομέα του  αθλητισμού την υψηλή πολιτιστική παράδοση των Ελλήνων. Η περιοχή του Αιγαίου από την πανάρχαια εποχή των θεών και των ηρώων  ανέπτυξε τον αθλητισμό και τον ανήγαγε σε ιδεώδες. Η Μινωική Κρήτη   συνέχισε τις αθλητικές  εκδηλώσεις , όχι απλώς προς χάριν της  παιδιάς  ή της ασκήσεως του σώματος, αλλά σαν εκδήλωση ενός υψηλού αθλητικού ιδανικού. Επικρατεί  η αντίληψη ότι στην Αίγυπτο και στην Ανατολή είχαν αναπτύξει αθλητικά παιχνίδια , τα οποία συν τω χρόνω μετεφέρθησαν στην Κρήτη. Όμως τούτο δεν ευσταθεί, διότι ο Αιγαιατικός προκατακλυσμιαίος πολιτισμός ήτο  πολλές δεκάδες χιλιάδες χρόνια  αρχαιότερος του Αιγυπτιακού και των άλλων πολιτισμών  που ήκμασαν στην Ανατολή.

            *Οι Ροπαλομαχίες των Αιγυπτίων

            Οι Αιγύπτιοι τελούσαν θρησκευτικές εορτές κατά τις οποίες εγένετο προπαρασκευή με νηστείες, εγκράτεια  και άλλες αυστηρές απαγορεύσεις που       επεβάλλοντο από τους Ιερείς. Κατά δε την χαρμόσυνον ημέραν της εορτής             επεδίδοντο σε  κάθε ηδονή και ασωτεία.. Τούτο μας θυμίζει τις εορτές  του Ισλαμικού Ραμαζανίου. Οι έξη κύριες εορτές  των Αιγυπτίων ήσαν αφιερωμένες        στους Θεούς τους. Οτε δε επανηγύριζαν την εορτήν του Αρεως στην Πάπρημιν,  οι      Ιερείς και πιστοί ροπαλοφόροι, ακολουθούσαν την άμαξαν που έφερε το άγαλμα       του θεού. Ωσαύτως και αυτοί που ανέμενον στο ναό έφερον ρόπαλα. Όταν έφθαναν     στο ναό οι συνοδοί της άμαξας με το άγαλμα του θεού ακολουθούσε σφοδρή           ροπαλομαχία μεταξύ πολλών χιλιάδων ανθρώπων . Η περιοχή πέριξ του ναού     μετατρέπετο σε  πεδίον μάχης και πολλοί εφονεύοντο και πάμπολλοι             ετραυματίζοντο εκ των κτυπημάτων των ροπάλων.(Βανιέρ & Περιήγ. Τρίτ. Παυλ.    Λυκ  και Ηρόδοτος Ευτέρπ. 61) Το έθιμο τούτο μας θυμίζει τις διαμάχες μεταξύ     των πιστών κατά την εκφορά των επιταφίων  ποιός θα έχει την προτεραιότητα        και θα επιβληθεί στον άλλον.

             Οι Αιγύπτιοι όμως έλεγον ότι ο θεός έκανε το θαύμα του και κανείς δεν εφονεύετο και δεν  ετραυματίζετο  εκ των κτυπημάτων, ενώ η αλήθεια ήτο διαφορετική. Οι            απώλειες της Αρειανής μάχης  ήσαν βαρύτατες,  με την συνέργεια και βοήθεια του       θεού. Με αυτά τα παιχνίδια  εξομοίωσαν  οι υπεύθυνοι των Ολυμπιακών Αγώνων     του 2004  στην σχετική ιστοσελίδα   στο  Διαδίκτυο,  τους Ολυμπιακούς αγώνες             και ισχυρίσθησαν ότι έχουν την καταγωγή τους στην Ανατολή

  Η αλήθεια είναι ότι   οι παιδιές και οι αγώνες  μετεφέρθησαν εκεί από την Κρήτη και το Αιγαίο από τους θαλασσοκράτορες Αιγαίους, πριν από τον Κατακλυσμό , αλλά και μετά τούτον και την καταβύθιση της Αιγηίδος. Η περιοχή αυτή  ως την κατάκτηση της Ανατολής υπό του Αλεξάνδρου τελούσε υπό Ελληνική επιρροή. Στην Κύπρο έχουν βρεθεί αγγειογραφίες του 13 π. Χ αιώνος που παρουσιάζουν αγώνες στίβου και πυγμαχίας. Παρόμοια αγγεία της 3 ης χιλιετίας π. Χ βρέθηκαν στην Θήρα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος.

Το Κυβίστημα

            Στην Μινωική Κρήτη μαζί με τα αγωνίσματα στίβου  ιδιαίτερα αγαπητά αθλήματα ήσαν  το κυβίστημα , τα ταυροκαθάψια, η πυγμή και η πάλη κι’ αυτό αποδεικνύεται από παραστάσεις σε αγγεία και σφραγιδολίθους. Οι κυβιστήρες είναι άνδρες ντυμένοι φανταχτερά που εκτελούν ακροβατικά πηδήμαμα ,  όπως κάνουν περίπου οι αθλητές της ενοργάνου γυμναστικής. Επομένως αυτοί μπορούμε να πούμε ότι είναι οι πρόδρομοι της ενοργάνου γυμναστικής και των τσίρκων. Ο Ομηρος το γνωρίζει και το συνάπτει με τον Κρητικό χορό, που εικονίζεται στην ασπίδα του Αχιλλέως.. Ακόμη και σήμερον μπορούμε να ιδούμε στις στροφές , τα πηδήματα και τα γυρίσματα που κάνουν οι Κρήτες χορευτές στον πηδηχτό χορό και τις φιγούρες των κυβιστήρων.

            Τα Ταυροκάψια που έγιναν Ταυρομαχίες

            Παιχνίδια με ταύρους έκαναν βέβαια και σε άλλα μέρη , όπως λ. χ στην Αίγυπτο , Ινδίες  και Καππαδοκία, όμως αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με τα Μινωικά ταυροκαθάψια. Εχουν όμως μακρινή σχέση οι μεταγενέστεροι έφιπποι ταυροκαθάπτες στην Θεσσαλία, την Μικρά Ασία , αλλά και  οι ταυρομαχίες της Ιβηρικής χερσονήσου, που έλκουν την καταγωγή τους από την Μινωική Κρήτη . Στα Μινωικά ταυροκαθάψια ο αθλητής πιάνει τον ταύρο που τρέχει από τα κέρατα . Το ζώο υψώνει το κεφάλι και τινάζει με δύναμη τον άνθρωπο και τότε ο αθλητής αφήνει τα κέρατα και τινάζεται με δύναμη ωσάν βέλος, διαγράφοντας ένα κύκλο στον αέρα και μετά στέκεται όρθιος στην ράχη του ζώου. Στο αγώνισμα συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες. Τούτο δείχνει την ισότιμη θέση της γυναίκας στον Ελληνικό κόσμο. Το επικίνδυνο τούτο  άθλημα απαιτούσε θάρρος, ευλιγισία, ακρίβεια και   απόλυτο συγχρονισμό στις κινήσεις του αθλητού και του ταύρου. Το γεγονός ότι είχαν δημιουργήσει ειδικούς περίφρακτους χώρους για την διεξαγωγή του αγωνίσματος δείχνει ότι είχαν αναπτύξει:

            -Αθλητική συνείδηση, κι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία του   αθλητισμού 

            -Αθλητική ικανότητα να αντιμετωπίζουν τον ταύρο επί ίσοις όροις, χωρίς σπαθιά             και χωρίς να τον τραυματίζουν.

            -Είχαν αναπτύξει αθλητικές εγκαταστάσεις,

 Οι χώροι αυτοί είναι οι πρώτες γνωστές αθλητικές εγκαταστάσεις στην ιστορία του αθλητισμού. Στην Μινωική Κρήτη δεν επιτρέπετο η θανάτωση του ταύρου, ούτε  ο τραυματισμός του κατά τον αγώνα.  Στο τέλος απελευθερώνετο ο ταύρος, γεγονός που δείχνει την οικολογική αντίληψη των Μινωιτών. Αυτή η οικολογική αντίληψη   παρατηρείται σε όλο τον Ελλαδικό κόσμο. Να τονίσουμε  επίσης  την ιερότητα του ζώου στην Μινωική Κρήτη, κι’ αυτό τεκμαίρεται από την διακόσμηση του ζώου με λατρευτικά σύμβολα.

            Οι Μύθοι του Θησέα και του Ηρακλή

Οι πανάρχαιοι μύθοι του Θησέα και του Ηρακλή που σκότωσαν ο πρώτος  τον Μινώταυρο, και ο δεύτερος τον Μαραθώνιο ταύρο, είναι γεγονότα που συνδέονται με τα ταυροκαθάψια στον Ελλαδικό χώρο. Προφανώς, οι δύο τούτοι ήρωες ήσαν εκ των αρίστων ταυροκαθαπτών και έμειναν εις την ιστορία.

            Η Πυγμή και η Πάλη

Τα αγωνίσματα του στίβου ήσαν γνωστά στην Μινωική Κρήτη. Τα αθλήματα  του δρόμου, της πάλης και της πυγμής(πυγμαχίας) ήσαν ιδιαιτέρως αγαπητά. Η πάλη εκτελείται στην Κρήτη από αθλητές που φορούν κράνη και παραγναθίδες, όπως εμφαίνονται στους τοίχους των ανακτόρων της Κνωσσού. Οι πυγμάχοι έχουν το κεφάλι ακάλυπτο. Το επίπεδο του πολιτισμού των Μινωιτών  μπορεί να γίνει αμέσως αντιληπτό από τα κομψά υποδήματα , τα καλλιτεχνικά περιδέραια και τις έντεχνες χτενισιές των αθλητών. Τις αναπαραστάσεις των  αγωνισμάτων μπορεί να τις δει κανείς στις τελευταίες ανασκαφές της  Θήρας, που χρονολογούνται την 3 η χιλιετία π. Χ .  Παρότι δεν είχαν κάποιο διαιτητή να εποπτεύει τους αγώνες, ο χαρακτήρας των αγώνων ήτο ειρηνικός και ποτέ δεν κατέληγε σε μονομαχία μέχρις εξοντώσεως του αντιπάλου.  Το ίδιο συνέβαινε και με τον άγριο ταύρο, ο οποίος  αφιέτο και πάλι στο φυσικό του περιβάλλον σώος και αβλαβής, σε αντίθεση με τους σημερινούς ταυρομάχους που   τραυματίζουν βάναυσα και στο τέλος φονεύουν το ζώο. Οι αγώνες ελάμβαναν χώρα επι τη ευκαιρία εορτών και συνήθιζαν να  κρεμούν λάβαρα και σημαίες στους χώρους των αγώνων, για να  γίνονται χαρμόσινοι και πανηγυρικοί όπως συμβαίνει και σήμερον.